رای وحدت رویه در نظام قانونی ایران، رایی است که توسط هیأت عمومی دیوان عالی کشور صادر می شود
و به منظور ایجاد وحدت رویه در محاکم قضایی در خصوص تفسیر و تطبيق قوانین و مقررات، در موارد زیر صادر می شود:
اختلاف نظر بین دادگاه های عمومی و انقلاب:
اگر در موارد مشابه، آراء متضادی از دادگاه های عمومی و انقلاب صادر شده باشد،
به درخواست رئیس قوه قضائیه یا دادستان کل کشور، موضوع در هیأت عمومی دیوان عالی کشور مطرح و رای وحدت رویه صادر می شود.
یکی دیگر از موارد صدور رای وحدت رویه، زمانی است که در موارد مشابه، آراء متضادی از دادگاه های عمومی و انقلاب صادر شده باشد.
در این حالت، به درخواست رئیس قوه قضائیه یا دادستان کل کشور، موضوع در هیأت عمومی دیوان عالی کشور مطرح و رای وحدت رویه صادر می شود.
دلایل اختلاف نظر بین دادگاه های عمومی و انقلاب:
ابهام در قوانین و مقررات:
یکی دیگر از موارد صدور رای وحدت رویه، زمانی است که در قوانین و مقررات ابهام وجود داشته باشد.
در این حالت، به درخواست رئیس قوه قضائیه یا دادستان کل کشور، هیأت عمومی دیوان عالی کشور می تواند با تفسیر قانون یا مقرره،
رای وحدت رویه صادر کند.
دلایل ابهام در قوانین و مقررات:
1- فقدان دقت در نگارش قوانین و مقررات:
گاه قوانین و مقررات به صورت دقیق و شفاف نگاشته نمی شوند و این امر می تواند منجر به تفسیرهای مختلف از قانون توسط قضات و حقوقدانان شود.
2- پیچیدگی موضوعات:
برخی از موضوعات به قدری پیچیده هستند که قانونگذار به سختی می تواند آنها را در قالب قوانین و مقررات پیش بینی کند.
3- تغییر در شرایط جامعه:
با تغییر در شرایط جامعه، ممکن است قوانین و مقررات موجود پاسخگوی نیازهای جامعه نباشند و این امر می تواند منجر به ابهام در قوانین و مقررات شود.
آراء وحدت رویه برای همه قضات و مراجع قضایی لازم الاتباع است. به این معنی که قضات در رسیدگی به دعاوی و جرایم،
موظف به تبعیت از رای وحدت رویه صادر شده در خصوص موضوع مشابه هستند.
عدم تبعیت از رای وحدت رویه، تخلف محسوب می شود و می تواند به مجازات انتظامی برای قاضی متخلف منجر شود.
آراء وحدت رویه در مورد آینده اثر دارد و شامل دعاوی و جرائمی که قبل از صدور رای وحدت رویه مطرح شده اند، نمی شود.
به این معنی که اگر قبل از صدور رای وحدت رویه، حکم قطعی در خصوص یک دعوی یا جرم صادر شده باشد، رای وحدت رویه در آن دعوی یا جرم اعمال نخواهد شد.
آراء وحدت رویه قابل فرجام خواهی نیستند.
به این معنی که پس از صدور رای وحدت رویه، امکان اعتراض به آن وجود ندارد و رای صادره قطعی است.
علاوه بر این آثار، می توان به آثار دیگری از جمله:
